Bez inteligentnych ludzi rozwój inteligentnych miast nie będzie przebiegał dobrze. Inteligentni ludzie z kolei są główną siłą napędową gospodarki przyszłości, która opiera się na rozwiązaniach cyfrowych.
W Ciechanowie wdrożono Indywidualny System Segregacji Odpadów. Samorządowcy w ścisłej współpracy z administratorem wybranego osiedla domów wielorodzinnych, firmą odbierającą śmieci oraz dostawcą rozwiązań technologicznych opracowali prostą aplikację. O tym, jak działa, opowiedzieli mieszkańcom. Każde gospodarstwo domowe dostało indywidualny kod do bezdotykowych kontenerów w śmietniku. Efekt tej innowacji? Ludzie zaczęli zwracać większą uwagę na segregowanie śmieci – poziom segregacji odpadów wzrósł z 10 do 90 procent. Władze miasta na bieżąco mogą reagować i prowadzić działania prewencyjne, łatwiej też szacować koszty polityki odpadami. Także mieszkańcy osiedla są zadowoleni z efektu – ponad 80 procent deklaruje, że nie chce wracać do starego, analogowego, sposobu korzystania ze śmietnika.
Mądre miasta – co to takiego
Miasta zawsze napędzały rozwój naszej cywilizacji. Według szacunków ONZ, w 1950 roku zamieszkiwało je 30 procent światowej populacji, a za 20 lat będzie to aż 66 procent. Rosnące metropolie z jednej strony oferują możliwości do wdrażania innowacji społecznych i gospodarczych, a z drugiej – stawiają liczne wyzwania. Jak zorganizować komunikację? Jak sprostać zapotrzebowaniu na energię i wodę? Jak gospodarować śmieciami? Jak w tym wszystkim dbać o środowisko i mieszkańców? Na te pytania próbują odpowiadać naukowcy i urbaniści, rządy i lokalne władze. Pomocne okazują się nowoczesne technologie. Właśnie ta idea wykorzystania technologii cyfrowych do zarządzania procesami miejskimi w sposób bardziej kompleksowy i zrównoważony, zyskała określenie „smart city”.
Jak osiągnąć sukces
Jednak sama technologia to nie wszystko, by innowacyjne rozwiązania były naprawdę przydatne. Na sukces projektów smart city składa się wiele czynników.
1.Wsparcie miasta
Samorządowcy najlepiej znają swoją społeczność i mogą dostarczyć ważnych informacji o lokalnych uwarunkowaniach. Mogą też aktywnie zachęcać mieszkańców i instytucje, aby korzystali z nowych rozwiązań. Projekt musi być jednak związany ze strategią i wizją danego miasta. Powinien wspierać jego rozwój społeczno-gospodarczy, rozwiązania ekologiczne i logistyczne oraz poprawiać konkurencyjność. I nie może być to proces planowany doraźnie, od wyborów do wyborów. Tu ważna jest długofalowość i planowanie na lata.
2.Prawo, które pomaga, a nie utrudnia
Czasem przepisy prawne (od lokalnych po unijne) mogą utrudnić wdrożenie rozwiązań smart city. Dlatego potrzebna jest dyskusja, która pomoże stworzyć takie ustawy, aby ułatwiać miastom zrównoważony i inteligentny rozwój.
3.Pomysł dopasowany do potrzeb
Warto wsłuchiwać się w głosy mieszkańców, by dobrze odczytywać ich potrzeby. Dzięki temu uda się opracować i wdrożyć takie inteligentne rozwiązanie, które będzie trafną odpowiedzią na bolączki i problemy danego miasta. Pomoże w tym pomysł stworzony „na miarę”. Taki, który idealnie wpisuje się w strategię rozwoju miejscowości i oczekiwania jej mieszkańców.
4.Rozwiązanie otwarte
Badania wykazały, że rozwiązania open source dla inteligentnych miast pozwalają łatwiej nimi zarządzać i lepiej skalować innowacyjne projekty. Pomysł, którego nie blokują prawa autorskie, można łatwo dostosować do funkcjonowania w różnych warunkach. Ponadto osoby spoza grona autorów mogą tworzyć poprawki, dodatki lub wtyczki, dzięki czemu technologia jest jeszcze bardziej atrakcyjna dla poszczególnych społeczności. Nie bez znaczenia jest też to, że otwarte rozwiązania pozwalają miastom uniknąć przywiązania do technologii jednego dostawcy. Dzięki temu także łatwiej zmieniać rozwiązania smart city na takie, które są najlepsze i najbezpieczniejsze dla użytkowników, a przy tym nie obciążają budżetu.
5.Przyjazne użytkownikom
Mądre rozwiązanie ma służyć mieszkańcom miasta. Dlatego podczas projektowania trzeba wziąć pod uwagę potrzeby i możliwości wszystkich – bez względu na płeć, wiek, sprawność fizyczną, wysokość dochodów; technologicznych wyjadaczy i takich, którzy stronią od technologicznych nowinek. Jeśli innowacyjne rozwiązanie będzie proste, intuicyjne, to życie w mieście może stać wygodniejsze. Ale to jeszcze nie wszystko. Ludzie muszą chcieć korzystać z tej innowacji, dlatego warto ich do tego zachęcać. I warto wsłuchiwać się w ich głosy krytyczne. Niech czują, że współtworzą swoje mądre miasto. Mogą to robić w miejskich urban labach, które włączają mieszkańców, przedsiębiorców, aktywistów w tworzenie, testowanie i wdrażanie projektów technologicznych. Przy wdrażaniu rozwiązań technologicznych warto przyjąć podejście ewolucyjne. Polega ono na ciągłym testowaniu, doskonaleniu pomysłów i ich sukcesywnej rozbudowie na większą skalę. W projektach miejskich standardem powinna być obecność projektantów i badaczy UX, którzy odpowiadają nie tylko za funkcjonalność i użyteczność rozwiązań smart, ale także za pozytywne doświadczenia, jakie wywołują u użytkowników.
6.Dane, które są dostępne
Inteligentne miasto opiera się na inteligentnej wymianie informacji, które przepływają między wieloma różnymi podsystemami. Informacje są analizowane i mogą pomagać tworzyć coraz lepiej dopasowane usługi i rozwiązania. Dzięki temu miasto może poprawiać mobilność mieszkańców, funkcjonowanie transportu zbiorowego, oszczędzać energię, poprawiać jakość powietrza i wody, rozpoznawać problemy i sprawnie je likwidować, rozwijać się w zrównoważony sposób czy szybko regenerować się po katastrofach. Co więcej z danych, które są otwarte, mogą korzystać także na przykład twórcy rozmaitych aplikacji. Można też tworzyć analizy z wielu inteligentnych miast i na ich podstawie budować strategie rozwoju nie tylko dla danej miejscowości, ale dla całego regionu.
7.Zintegrowana sieć
Inteligentne rozwiązania są po to, by mieszkańcom miast żyło się lepiej. Ale nie wystarczy wymyślić i wdrożyć jakiś jeden innowacyjny pomysł. Współczesne miasta muszą integrować rozmaite technologie, systemy i usługi w organiczną sieć, która musi być dostępna i elastyczna – tak, by szybko można ją było modyfikować.
8.Pieniądze z budżetu państwa i od prywatnych inwestorów
Bez pieniędzy nie da się rozwijać. A te mają kluczowe znaczenie dla inicjatyw smart city. Dlatego nowatorskie pomysły finansowane są zarówno z publicznych funduszy, jak i zasobów prywatnych organizacji. Optymalnym rozwiązaniem dla inteligentnych projektów jest to, aby pieniądze na ich realizację pochodziły ze źródeł prywatnych, gminnych, z ewentualnym wsparciem zewnętrznym.
W znacznym stopniu pomagają dotacje unijne, ponieważ cyfrowy rozwój miast jest jednym z priorytetowych programów Unii Europejskiej. Wsparcie przyznawane za jej pośrednictwem może dotyczyć poprawy infrastruktury, gospodarki odpadami czy poprawy efektywności energetycznej budynków. Miasta mogą także korzystać choćby z dotacji Organizacji Rozwoju Przemysłowego ONZ, które wspierają przemysł ekologiczny, urządzenia sanitarne i gospodarkę odpadami.
9.Zaangażowanie wielu stron
Inteligentne miasto nie będzie dobrze funkcjonowało bez zrównoważonej współpracy wszystkich ważnych interesariuszy (m.in. administracji publicznej, przedsiębiorców, instytutów badawczych, twórców technologii, mieszkańców), na wszystkich etapach tworzenia nowych rozwiązań. Te etapy to współzlecanie, współprojektowanie, wspólne świadczenie usług oraz monitorowanie i ocena tych usług. Każda z grup zaangażowanych w projekt ma własne zadania i jest niezależna, chociaż, jak piszą eksperci, mimo, że „posiada kawałek układanki, musi być gotowa umieścić go na swoim miejscu”. A całą innowację trzeba jeszcze wpasować w istniejące już systemy zarządzania miastem.
Najważniejsza jest współpraca
Prawie wszystkie udane projekty smart city opierają się na współpracy w potrójnej (publiczna – rząd, prywatna – przemysł, akademicka – uniwersytet) lub poczwórnej helisie publiczno-prywatnej. Składa się ona z administracji lokalnej, instytutów badawczych, przemysłu czy lokalnych prywatnych przedsiębiorstw oraz obywateli.
Warto jednak pamiętać, że wykorzystanie infrastruktury sieciowej ma poprawić nie tylko efektywność gospodarczą i polityczną oraz umożliwić miastom rozwój społeczny i kulturalny. Ma wpływać na jakość życia i wspierać bardziej świadomych, wykształconych i aktywnych ludzi.
I co najważniejsze – bez zaangażowania mieszkańców nawet najlepsze, najnowsze technologie nie przyczynią się do poprawy życia w mieście. A miasto, które wykorzystuje technologiczne innowacje w oderwaniu od potrzeb ludzi, którzy w nim mieszkają, nie powinno zasługiwać na miano „inteligentnego”.
Więcej szczegółów w raporcie z oceny koncepcji smart city w państwach Grupy Wyszehradzkiej.
